Het was de vraag die mij deze zomer het meest door ondernemers werd gesteld: hoe zit het nou met rechten? Het tij lijkt toch te keren: langzamerhand wordt iedereen zich ervan bewust dat je niet zomaar alles kunt doen met foto’s die je niet zelf hebt gemaakt.
De afgelopen maanden waren er twee rechtszaken met betrekking op dit onderwerp die het nieuws haalden. Wat mij betreft geven die rechtszaken de twee grenzen weer waarmee wij fotografen hebben te maken.
De ene grens: rechtenvrij bestaat niet!
De ene rechtszaak betrof het gebruik van een hele kleine foto, zonder toestemming van de fotograaf of vermelding van diens naam. De foto was zo groot als deze foto hiernaast. 150px breed en hoog slechts — dat is niet groot! De gedaagde meende dat hij de fotograaf niet kon achterhalen, maar de rechter vond dat onzin. De rechter wees een schadevergoeding toe van €513. Gedaagde moest ook de proceskosten van €1695 betalen.
Je kunt het leuk vinden of niet, het er mee eens zijn of niet: op foto’s rust auteursrecht. Dat rust bij de maker van het werk. Dit is een algemeen principe dat geldt door de hele westerse wereld. Probleem is dat met de komst van internet er zoveel beeld is dat we maar menen er maar mee te kunnen doen wat we willen — en dat is dus niet zo. ‘Rechtenvrij’ bestaat niet — er rusten altijd rechten op een foto.
Dus: hoe zit dat nou? Je mag een foto niet zonder toestemming gebruiken. Bij veel fotografen betekent dit dat je voor elk gebruik van de foto opnieuw toestemming moet vragen aan de fotograaf, die daar opnieuw een bedrag voor zal willen vragen.
Ik maak het mijn opdrachtgevers veel simpeler. U krijgt van mij toestemming om de foto’s te gebruiken zonder enige beperking — voor de doeleinden van uw eigen organisatie. Als u eenmaal de factuur betaald heeft, mag u de foto’s gebruiken zoveel u wilt.
Maar dat geldt niet voor anderen! Soms stuurt een klant van mij foto’s door aan een derde partij, die meent dat ‘de foto’s al betaald zijn’ en dus vrij gebruikt mogen worden. Nee: de opdrachtgever heeft een gebruikslicentie verkregen, maar dat betekent niet dat derden de foto’s ook zomaar mogen gebruiken.
Van de week verweet een ondernemer mij daar zo streng over te doen. Maar dat begrijp ik niet en vind ik eerlijk gezegd ook naïef: waarom mag hij economisch voordeel hebben uit het gebruik van mijn foto’s, zonder dat ik daar iets voor terugzie — en dat terwijl ik dure apparatuur en software inzet, en die foto alleen kan maken dankzij jarenlang oefenen en leren?
De rechter geeft fotografen daar kennelijk hard gelijk in!
Ik begrijp dat niet: waarom zou hij zonder enige vorm van vergoeding economisch voordeel mogen hebben uit het gebruik van een foto — terwijl ik die heb gemaakt met inzet van mijn vaardigheid en dure apparatuur?
De andere grens: ga fotograferen in plaats van procederen
Maar: er is ook een andere kant aan de zaak. Vorige week werd bekend dat de rechter een fotograaf had veroordeeld in de proceskosten. Het betrof een foto die door middel van een deeplink op een website was geplaatst: dat wil zeggen, de foto stond niet op de server van de gedaagde, maar was wel zichtbaar op de website door middel van een link naar een server elders. De rechter leek het wel eens met de fotograaf dat de foto niet zo gebruikt had mogen worden — maar de fotograaf leek er een business van te hebben gemaakt om illegaal gebruik van zijn foto’s op te sporen en af te straffen met dure processen. En dat zinde de rechter helemaal niet: de fotograaf mocht €1700 aan advocaat- en proceskosten betalen. (Zie naschrift over deze zaak hieronder!)
Wat mij betreft zijn dat twee grenzen waarbinnen wij als fotografen moeten opereren. Enerzijds kunnen we, als het moet via de rechter, een partij duidelijk maken dat zijn gebruik van onze foto’s niet door de beugel kan. Anderzijds moet ‘de gang naar de rechter’ niet de manier zijn waarop wij aan ons inkomen komen. We moeten fotograferen in plaats van procederen!
De twee rechtszaken:
- http://www.boek9.nl/items/iept20130722-rb-midden-nederland-foto-voor-microfoon#.UgJC21E1Dpc.twitter
- http://www.emerce.nl/nieuws/procerende-fotograaf-krijgt-koekje-eigen-deeg?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=procerende-fotograaf-krijgt-koekje-eigen-deeg
Toegevoegd op 11 sept 2013
Ik kreeg gisteren een email van de adocaat van de fotograaf in de tweede rechtszaak. Het Emerce artikel zou vol fouten staan en haar client zou zijn benadeeld door de berichtgeving. Zo zouden zij niet het internet scannen naar oneigenlijk gebruik van zijn fotomateriaal en zou er niet een uitspraak van de rechter zijn geweest, maar zou de zaak zijn geschikt. Ik heb geen idee wat de werkelijke situatie is, maar volgens mij verandert dat aan mijn punt niet zoveel: dat ging namelijk niet over het handelen van een bepaalde fotograaf, maar over de grenzen waar binnen wij fotografen moeten opereren.
Dat stuk op emerce.nl vind ik stemmingmakerij en niet geheel feitelijk in de conclusie.
Heb jij een idee waar ik de oorspronkelijke tekst van de uitspraak kan vinden? Voor zover ik kan begrijpen blijft plaatsen zonder toestemming verboden. (zie de marktconforme schikking) Maar waarom veroordeelt de rechter nu de fotograaf tot het betalen van de rechtskosten. En bovendien, de rechtskosten van wie? Zijn eigen, of ook die van de gedaagde?
Frank, dank voor je reactie. Ik weet niet waar je de oorspronkelijke tekst kan vinden. Ik geloof dat je conclusie juist is: plaatsen zonder toestemming mag echt niet. De motivatie van de rechter is echter dat het erop lijkt dat de betreffende fotograaf zijn geld verdient met het procederen van anderen – en dat mag niet. Volgens mij is de fotograaf veroordeelt tot het betalen van de kosten van de gedaagde. Zijn eigen kosten zullen ook voor zijn rekening zijn.
En hoe zit t met mijn rechten in dit geval:
Ik zit op terras en merk dst ik vanaf afstand gefotografeerd wordt met flinke telelens…ik mask een gebaar, hij komt naar me toe en ik vraag wat hij daarmee wil…hij doet eerst of hij me niet begrijpt…
Ik ga in t Engels over en dan geeft hij mij zn kaartje
Een zweedse ‘streetphotographer’
iIk zoek zn facebookpagina op en stuur een berichtje dat ik niet wil dat er zonder mijn toestemming ook maar iets op FB of elders op het internet verschijnt.
Hij stuurde een berichtje terug dat nogal vaag was, zou me een print sturen als hij terug was in Zweden en hoopte dat hij mn toestemming kreeg…
Ik heb geen idee dus wat voor rechten ik heb en wat voor rechten hij heeft…
Hilda, dank je voor je goede vraag. Wat vervelend dat mijn zweedse collega zo onvoorzichtig en onduidelijk met jou is omgegaan. Ik begrijp dat je je kwetsbaar voelt.
Je hebt wel zeker rechten! De fotograaf heeft ‘auteursreacht’ (en daar gaat mijn blog over), maar jij hebt ‘portretrecht’! Wij fotografen mogen zeker niet zomaar alles doen wat we zouden willen met de foto’s die we van mensen maken.
Wat portretrecht allemaal inhoud gaat even te ver om hier uit te leggen. Maar google eens op dat woord; dan kom je een aantal goede sites tegen. Deze vond ik zelf heel duidelijk: https://clinic.nl/informatiecentrum/rechtsgebieden/auteursrecht/portretrecht/
dank voor de reaktie
ik ben inmiddels wel wat wijzer
heb via zijn facebookpagina kontakt met hem gehad
nadat hij mij de foto’s gestuurd had, ben ik ermee akkoord gegaan dat hij ze gebruikte en er staat er inmiddels een op FB.
Het is een mooie foto en ik ben er blij mee dat ik m heb…ik fotografeer zelf graag kinderen en honden op straat, puur voor mn eigen genoegen en ik vraag altijd eerst toestemming hoewel dat in de openbare ruimte niet schijnt te hoeven maar ik vind het wel zo netjes…deze fotograaf doet dat niet zei hij, omdat mensen anders gaan kijken als ze weten dat ze gefotografeerd worden…daar kan ik het wel mee eens zijn.
Hoi Rogier,
Allereerst complimenten voor de website en de erg behulpzame blog! Als beginnende ondernemer heb ik al flink wat opgestoken.
Omtrent het portretrecht, waar je het hierboven ook over had, vroeg ik me af hoe je omgaat met foto’s die je tijdens evenementen maakt en die je gebruikt op je website. Onlangs heb ik in opdracht van een bedrijf foto’s gemaakt op hun bedrijfsfeest. Van de foto’s wilde ik een selectie gebruiken op mijn website, echter gaf de contactpersoon van het bedrijf aan dat dat niet mag in verband met portretrecht, tenzij er toestemming is van de geportretteerde.
De volgende situatie is voor mij vrij vaag: Stel een medewerker op een bedrijfsfeest heeft niet door dat de foto van hem/haar gemaakt wordt of poseert vrijwillig, dan heb ik wel het recht om de foto te openbaren (tenzij de persoon redelijk belang heeft om dit niet te doen). Als de foto in opdracht is genomen mag dit echter niet zonder expliciet toestemming te vragen. De foto is wel gemaakt in opdracht van het bedrijf, maar niet in opdracht van de medewerker. Wat geldt hier nu voor?
Hetzelfde geldt voor gasten op een trouwerij: foto’s worden gemaakt in opdracht van het bruidspaar, niet in opdracht van de gasten.
Op jouw website zie ik namelijk genoeg mensen herkenbaar in beeld. Heb jij iedereen toestemming gevraagd om de foto’s te gebruiken of heb je als fotograaf het recht om dergelijke foto’s gewoon te gebruiken voor de portfolio?
Alvast bedankt voor je reactie!
Hoi Justin,
het antwoord op je vraag is te groot om hier goed te kunnen beantwoorden. Daarom een korte reactie, met het advies dat je even googled op portretrecht. Daar is op het web veel over te vinden.
– Nee, ik vraag niet iedereen toestemming
– Het publiceren van foto’s waar mensen op staan die een event bezoeken is meestal geen probleem en valt onder de redactionele vrijheid die de fotograaf heeft. Mensen die een publiek event bezoeken kunnen redelijkerwijs weten dat er over dat event wordt gepubliceerd.
– Als mensen aangeven dat ze niet willen dat de foto gepubliceerd wordt ga ik daarover niet in discussie en volg ik die wens altijd.
– Ik ontmoet zelden mensen die problemen hebben met een fotograaf die een paar mooie beelden op zijn website vertoont. Dat gebeurt a. anoniem (dus zonder naamsvermelding) en b. met klein bereik.
– Ik plaats nooit foto’s waarvan ik denk dat mensen zich ervoor zouden schamen. Dus: geen foto’s van mensen die net een vork in de mond steken, meisjes die (al dan niet sexy) aan ijslollies likken, bilspleten, diepe decolleté’s en compleet verwaaide mensen.
ik hoop dat dit een beetje helpt!